Çin'in kritik mineral ihracat yasağını ABD için iki yıllığına askıya alması, küresel piyasalarda büyük yankı uyandırdı. Bu beklenmedik adım, Washington ve Pekin arasındaki gergin ekonomik ilişkilerde bir yumuşama sinyali olarak değerlendiriliyor. İhracat yasağının askıya alınması, özellikle ABD savunma sanayisi ve teknoloji sektörü için rahatlatıcı bir gelişme. Ancak, bu kararın ardında yatan stratejik nedenler ve uzun vadeli etkileri merak konusu. Çin'in bu hamlesi, gelecekteki ticari müzakereler ve uluslararası ilişkiler açısından ne anlama geliyor?

ANKARA - BHA

Çin Ticaret Bakanlığı tarafından yapılan duyuruda, askeri ve sivil amaçlarla kullanılabilen çeşitli ürün ve materyallerin ABD savunma sanayisi tedarikçilerine ihracatını durdurmayı amaçlayan ve 3 Aralık 2024’te yürürlüğe giren kararın, 27 Kasım 2026 tarihine kadar geçici olarak durdurulduğu bildirildi.

Daha önce alınan karar kapsamında, savunma ve silah sistemlerinde kritik rol oynayan galyum, germanyum ve antimon gibi minerallerin ABD’ye "ilke olarak ihraç edilmeyeceği" belirtilmişti. Ayrıca batarya, yakıt hücresi, havacılık ve uzay sanayisinde büyük öneme sahip grafitin ihracatının da sıkı kontrole tabi tutulacağı duyurulmuştu.

Adım, ABD’nin çip kısıtlamalarına yanıt olarak atılmıştı

Pekin’in söz konusu tedbirleri, Joe Biden yönetiminin Çin’e yönelik çip üretim teknolojilerine ilişkin yeni kısıtlamaları açıklamasının hemen ardından gelmişti. ABD Ticaret Bakanlığı’na bağlı Sanayi ve Güvenlik Bürosu (BIS), 2 Aralık 2024’te yayımladığı düzenlemeyle, 24 farklı çip üretim ekipmanı ile yarı iletken geliştirmede kullanılan 3 yazılım kategorisine ihracat kısıtlaması getirmişti.

Ayrıca, yapay zeka sistemlerinde önemli bir yer tutan Yüksek Bant Genişlikli Hafıza (HBM) çiplerinin Çin’e satışı da tamamen yasaklanmıştı. Söz konusu düzenlemeler kapsamında 140 Çin şirketi daha ABD’nin ihracat kontrol listesine eklenmişti.

Washington ve Pekin son aylardaki anlaşmazlıkları öteledi

ABD Başkanı Donald Trump ile Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in 30 Ekim’de Busan’da gerçekleştirdiği görüşmede, iki ülke arasında gerilim yaratan ekonomik ve ticari başlıkların karşılıklı olarak ertelenmesi konusunda mutabakata varılmıştı.

ABD, 29 Eylül’de “varlık listesi” kapsamında yer alan yabancı şirketlerin yüzde 50’den fazla pay sahibi olduğu ortaklıkları da kapsayacak yeni kuralın uygulanmasını bir yıl ertelemiş; buna karşılık Çin de nadir toprak elementlerinin ihracatına ilişkin aldığı kontrol kararlarını bir yıl sonraya bırakmayı kabul etmişti.

Çin Ticaret Bakanlığı'nın açıklamasına göre, askeri ve sivil kullanıma uygun bazı ürünlerin ABD savunma sanayisi tedarikçilerine ihracatını durdurmayı hedefleyen karar, 27 Kasım 2026'ya kadar geçici olarak askıya alındı. Daha önce galyum, germanyum, antimon gibi minerallerin ihracının kısıtlanması ve grafit ihracatının sıkı kontrole tabi tutulması kararlaştırılmıştı. Bu adım, ABD'nin çip üretim teknolojilerine yönelik kısıtlamalarına bir yanıt olarak değerlendirilmişti. Ancak, iki ülke liderlerinin görüşmeleri sonucunda, ekonomik ve ticari konulardaki anlaşmazlıkların ertelenmesi konusunda mutabakata varıldı. ABD de benzer şekilde bazı ticari düzenlemeleri erteleyerek, karşılıklı adımlar atılmış oldu.