YASED Yönetim Kurulu Başkanı Tolga Demirözü Orta Vadeli Program ile ilgili bir değerlendirme yaptı.
Orta Vadeli Program (OVP), kamu maliyesi politikalarının üç yıllık bir perspektifle kamuoyuyla paylaşıldığı, bu çerçeveye uygun yapısal önceliklerin ve politikaların ortaya konulduğu önemli bir politika dokümanıdır.
Özel sektör için temel bir referans belgesi mahiyetinde olan OVP’nin 2026-2028 dönemine ilişkin hedef ve öngörülerinin değerlendirmesine geçmeden önce, mevcut ekonomik duruma ilişkin bazı tespitleri ve iş ve yatırım ortamının geliştirilmesi alanındaki gelişmelere dair görüşlerimizi paylaşmak isteriz.
Üç yılı aşkın süredir uygulanan program kapsamında, makroekonomik göstergelerde iyileşmeler gözlemledik. Bu dönemde CDS primleri geriledi, uzun bir aradan sonra kredi notlarımız yükseldi, cari açıkta kaydedilen iyileşme ile dış finansman dengemiz güçlendi. Uluslararası rezervlerin yeniden yüksek düzeylere ulaşmasıyla da Türk lirası (TL) üzerindeki baskılar azaldı ve TL’ye olan güven arttı. Merkez Bankası’nın para politikasındaki görece sıkı duruşu sayesinde enflasyonla mücadelede kazanımlar sağlamaya başladık.
Bununla birlikte, programın olumlu sonuçlarının yanında bazı zorluklarla da karşılaşıldı. İlk olarak enflasyondaki düşüş hedeflenenden daha yavaş gerçekleşti. Uzun süredir devam eden sıkı finansal koşullar, firmaların nakit akışları ve operasyonları üzerinde baskı yarattı. Ayrıca Türk lirasının uzun süredir değerli seyretmesi, firmaların döviz cinsinden maliyetlerini artırarak rekabetçiliklerini olumsuz yönde etkiledi. Vergi oranlarının kalıcı olarak artırılması ve bazı istisnalarda getirilen kısıtlamalar da firmaları artan maliyet ortamında zorlamaya başladı.
Bu dönemde ülkemizin iş ve yatırım ortamını geliştirmek ve yatırımcılar nezdindeki cazibesini artırmak amacıyla oluşturulan gündemde de kısmi ilerlemeler kaydedildi. Yeşil dönüşümün hızlandırılmasına hizmet edecek emisyon ticaret sistemi gibi önemli mekanizmaların mevzuat altyapısının gelişiminde ilerleme kaydedildi. Yatırım çekmede tüm dünyada önemi daha da artan bir mekanizma olan yatırım teşvik sisteminin güncellenmesi, uygulamanın hızlandırılması ve desteklerin güçlendirilmesi alanlarında fırsatlar sundu. Kişisel verilerin paylaşımı alanındaki gelişmeleri takiben, GDPR’a tam uyum, sibergüvenlik, yapay zekanın yönetimi ve kullanımı, veri merkezlerinin gelişimi, bulut bilişimin yaygınlaşması, 5G’ye geçilmesi ve fiber altyapının güçlendirilmesi konularında güçlü bir ivme yakalama ihtiyacı ise halen devam ediyor.
Bu çerçevede, 2026-2028 yıllarını kapsayacak OVP’yi iki açıdan değerlendirmek isteriz
Birincisi ortaya konan makroekonomik çerçeve ve hedefler.
2024 OVP’sinde öngörülen iç talepteki dengelenme hızlı bir şekilde gerçekleşirken, dezenflasyon sürecinde hedeflenen enflsyon rakamlarının gerisinde kalındı. Yeni OVP, enflasyonla mücadeleye odaklanan ve makroekonomik patikaya yakınsayan güncel hedefler ortaya koymakta. Bu çerçevede, büyüme hedeflerinin aşağı yönlü revize edilmesini, fiyat istikrarının önceliklendirildiğini ve enflasyonun kalıcı olarak düşürülmesine yönelik kararlılığın sürdüğününün bir göstergesi olarak görüyoruz.
Büyümenin kompozisyonuna bakıldığında ise, ekonomide dengelenme sürecinin sürdürüldüğü ve tüketim yerine yatırım ile ihracatı önceliklendiren bir yaklaşımın benimsendiği görülmekte. Mevcut sıkı para ve maliye politikası çerçevesinde, bu hedeflere ulaşmak için üretim kapasitesini ve arzı artıracak yapısal reformların hayata geçirilmesi kritik öneme sahip. Büyümenin ancak bu şekilde, enflasyon üzerinde ek baskı yaratmadan sürdürülebilir olabileceğini ve dezenflasyon sürecine doğrudan katkı sağlayabileceğini düşünüyoruz. Bu bağlamda, yatırım ortamının güçlendirilmesi, verimliliği artıracak dijital ve yeşil dönüşüm yatırımlarının teşvik edilmesi ve üretimde katma değeri yükseltecek adımların hızla uygulanması büyük önem taşımakta.
İşgücü piyasası açısından değerlendirdiğimizde, Program, büyüme hızındaki azalmaya rağmen istihdamın dayanıklı seyrini sürdüreceğini ve işsizlik oranının düşmeye devam edeceğinin öngörmekte. Bu çerçevede, güvenceli esnek çalışma modellerinin devreye alınmasının kritik öneme sahip olduğunu düşünüyoruz
Yeni OVP’de bütçe hedeflerine bakıldığında, OVP 2024’te öngörülen bütçe açığı hedeflerine göre artış öngörüldüğü dikkat çekmekte. Önümüzdeki dönemde vergi gelirleri ve harcamaların milli gelire oranında artış öngörülmekte olup, düşük büyüme ortamında bu artışın vergi oranlarının yükseltilmesi yerine vergilendirilmeyen gelirlerin sisteme dahil edilerek sağlanması gerektiğini değerlendiriyoruz. Önerilerimiz arasında yer alan kayıt dışı ekonomiyle mücadele tedbirlerinin Program’da yer almasını memnuniyetle karşılıyor, vergi sorumluluklarını yerine getiren mükelleflerin motivasyonunu artıracak yeni politika ve önlemlerin de hayata geçirilmesini bekliyoruz. Ayrıca, bütçe harcamalarında sağlanacak tasarrufların enflasyonla mücadeleye katkı sağlayacak dezenflasyonist etkiler yaratacağını vurgulamak isteriz.
YASED olarak, 2023 yılı OVP’siyle ortaya konan yaklaşımı desteklediğimizi daha önce de ifade etmiştik. Önümüzdeki dönemde de Cumhurbaşkanı Yardımcımız ve Hazine ve Maliye Bakanımız başta olmak üzere ekonomi bürokrasimizle yakın temas içinde olacak ve ekonomik programın başarı ile sonuçlandırılmasını temin edecek görüş ve önerilerimizi ileteceğiz.
OVP’ye yönelik ikinci değerlendirmemiz de ülkemizin rekabetçiliğini ve yatırım cazibesini artırmak amacıyla iş ve yatırım ortamını geliştirmeye yönelik OVP tedbirleri özelinde olacak.OVP’nin büyüme paradigması; bir yandan dijital ve yeşil dönüşümün hızlandırılmasına vurgu yaparak, bunu gerçekleştirmek için teknolojik gelişimin ve insan kaynaklarının güçlendirilmesinin oynadığı önemli role değiniyor diğer yandan da sanayi ve tarım sektörlerinde yapısal bir dönüşümü işaret ediyor.
Öngörülen dönüşümlerin hayata geçirilmesi için; düzenleyici çerçevenin, rekabetçiliği güçlendirecek bir şekilde ele alınması, gerekli fiziki altyapıların büyük bir hızla geliştirilmesi, finansman imkanlarının artırılarak çeşitlendirilmesi ve bu süreçte kamu-özel sektör istişaresinin güçlendirilmesi büyük önem arz etmekte.
Bu çerçevede, dijital dönüşümü hızlandıracak politika çerçevesinin hayata geçirilmesi, eş zamanlı olarak da 5G’nin ülke genelinde sunulması ve fiber internetin yaygınlaştırılması gibi kritik altyapı unsurlarının hızlandırılması öncelik arz ediyor. Yeşil dönüşümün, uluslararası yükümlülüklerimizi yerine getirirken rekabetçiliğimizi de geliştirecek bir anlayışla ele alınması ise bir diğer önemli husus. Emisyon ticaret sistemi gibi mekanizmaların öngörülebilir ve özel sektör operasyonları üzerindeki etkilerini sürekli değerlendiren bir yaklaşımla geliştirilmesi Program döneminde özellikle dikkat edilmesi gereken bir alan olarak öne çıkıyor.
İş ve yatırım süreçlerinin iyileştirilmesine yönelik OVP kapsamında ele alınan tedbirleri de faydalı buluyor, tedbirlerin Program’da öngörülen takvimden daha önce hayata geçirilmeleri için başta YOİKK olmak üzere kamu özel sektör istişare mekanizmalarını etkin bir şekilde işletilmesini gerekli görüyoruz.
Ülkemize gelen Uluslararası Doğrudan Yatırım (UDY) girişleri bu yılın ilk altı ayında geçtiğimiz yılın anı dönemine göre yüzde 27 artarak 6,3 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. Bu rakamın 3,9 milyar doları sermaye yatırımı, 2,2 milyarı borçlanma araçları, yaklaşık 1 milyarı da gayrimenkul yatırımı şeklinde. OVP hedeflerinden sapmadan yapılacak bir uygulama ile istikrar ve öngörülebilirliğin temini bizi yıllık 11-12 milyar dolar düzeyinde sabitlenen UDY akışımızı iki katına artırmaya imkân sağlayabilir. YASED CEO’larına yönelik anketlerimiz bu potansiyeli işaret ederken diğer yandan da UDY çekme konusunda rakibimiz olan ülkelerin de görece iyi performans gösterdiğini gözlemliyoruz. Dünyada 2024 yılında UDY hacmi önceki yıla oranla %11 düzeyinde daralmış olsa da ülkemizin de içinde yer aldığı gelişmekte olan ülkeler grubunun UDY hacmini koruması, hatta az da olsa artırması bu alandaki rekabetin ciddiyetini bize hatırlatıyor.
Biz YASED olarak, önümüzdeki dönemde de, ülkemizin üretimine, istihdamına ve ihracatına ekonomimizin tüm sektörlerinde faaliyet gösteren üyelerimizle katkı vermeye devam edeceğiz. Tüm ülkelerin rekabet gücünü artırma odaklı programları ardı ardına duyurduğu ve uygulamaya koyduğu bu dönemde kamu özel sektör iletişimi ve iş birliğinin önemine bir kez daha vurgu yapmakta fayda görüyor, OVP’nin ülkemiz için hayırlı olmasını temenni ediyoruz.
YASED'in OVP değerlendirmesi, programın makroekonomik hedeflerine ulaşılması için yapısal reformların kritik önem taşıdığını vurguluyor. Büyümenin kompozisyonunda yatırım ve ihracatın önceliklendirilmesi, enflasyonla mücadeledeki kararlılık ve işgücü piyasasındaki gelişmeler değerlendiriliyor. Ayrıca, vergi gelirlerinin artırılması ve bütçe harcamalarında tasarruf sağlanmasının enflasyonla mücadeleye katkı sağlayacağı belirtiliyor. YASED, dijital ve yeşil dönüşümün hızlandırılması, rekabetçiliğin güçlendirilmesi ve yatırım ortamının iyileştirilmesi için öneriler sunuyor. Uluslararası Doğrudan Yatırım (UDY) akışının artırılması potansiyeline dikkat çekilirken, kamu özel sektör iş birliğinin önemi vurgulanıyor. YASED, Türkiye'nin üretimine, istihdamına ve ihracatına katkı vermeye devam edeceğini belirtiyor.
 değerlendirerek, üretim kapasitesini ve arzı artıracak yapısal reformların hayata geçirilmesinin kritik öneme sahip olduğunu vurguladı.){kind=link}