Müzik dünyası, telif hakları ihlalleriyle çalkalanıyor! Dua Lipa'nın 'Levitating' şarkısı ve Ed Sheeran'ın 'Thinking Out Loud' davası, sektördeki fikri mülkiyet savaşlarının sadece birer örneği. Bu davalar, müzik eserlerinin korunması ve sanatçıların haklarının güvence altına alınması açısından kritik öneme sahip. Peki, bu davalar müzik endüstrisindeki geleceği nasıl şekillendirecek? Hak ihlallerinin önüne geçmek için neler yapılmalı? İşte müzik dünyasının gündemine bomba gibi düşen bu davaların perde arkası ve telif hakları konusundaki son gelişmeler...
Her yıl 26 Nisan'da kutlanan Dünya Fikri Mülkiyet Günü'nün bu yıl ki teması, müzik sektöründeki fikri mülkiyet hakları olarak belirlendi.
Dua Lipa ve Ed Sheeran davaları ile Universal Music Group'un Believe ve TuneCore'a karşı açtığı 500 milyon dolarlık dava ışığında değerlendiren TOBB Patent ve Marka Vekilleri Meclis Başkanı Kemal Yamankaradeniz; "müzik ve telif hakları dünyasında yaşanan güncel gelişmeler, müzisyenlerin geçimlerini sürdürebilmeleri ve sanatlarını geliştirmeleri açısından hayati önem taşıyor" dedi.
Dünya Fikri Mülkiyet Günü, fikri mülkiyet haklarının yenilikçiliği nasıl teşvik ettiğine, eserlerin nasıl koruduğuna ve küresel kültürel gelişime nasıl katkıda bulunduğuna dikkat çekmek amacıyla her yıl 26 Nisan'da kutlanıyor. Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (WIPO) tarafından 2025 yılı teması ise "Fikri Mülkiyet ve Müzik: Fikri Mülkiyetin Ritmini Hisset" olarak belirlendi. Müzik endüstrisinde hakların korunması, yeni bestelerin ve eserlerin üretilmesini teşvik etmenin yanı sıra müzisyenlerin geçimlerini sürdürebilmelerini ve sanatlarını geliştirmeleri açısından önem taşıyor.
Dua Lipa ve Ed Sheeran, fikri mülkiyet savaşlarında neden önemli?
Dua Lipa'nın dünya çapında büyük başarı yakalayan "Levitating" şarkısı, birkaç farklı telif hakkı davasına konu oldu. Şarkının "Wiggle and Giggle All Night" ve "Don Diablo" gibi eski parçalardan esinlendiği iddia edilerek açılan davalar, müzik dünyasında geniş yankı uyandırdı. Ed Sheeran'ın ise 2014 tarihli Grammy ödüllü şarkısı "Thinking Out Loud", Marvin Gaye'in mirasçıları tarafından telif hakkı ihlali iddiasıyla mahkemeye taşındı. Davacılar, Sheeran'ın şarkısının, Marvin Gaye'in 1973 tarihli klasik hit parçası "Let's Get It On" eserindeki akor progresyonlarını, armonik ritmi ve melodik ve ritmik unsurları kopyaladığını öne sürdü. Sheeran bizzat mahkemede gitar çalarak iki şarkı arasındaki farklılıkları göstermeye çalıştı. Bu davaların, müzik endüstrisinde fikri mülkiyetin sınırlarını çizmek adına emsal niteliğinde olduğunu belirten Destek Patent Yönetim Kurulu Başkanı Kemal Yamankaradeniz;
"Dua Lipa'nın 'Levitating' şarkısı özelindeki mahkeme kararı, müzik endüstrisinde uzun süredir tartışılan bir meseleyi kesin bir çözüme kavuşturdu. Alınan kararda, iki eser arasındaki benzerlikler özgün ve yaratıcı unsurlar içermiyorsa telif hakkı ihlali iddiaları geçersiz sayılır denildi. Bu karar, sanat dünyasında ilham alma ile ihlal eylemi arasındaki hassas sınırı net bir biçimde ortaya koydu. Ed Sheeran davası kapsamında verilen hüküm ise müzik teorisi ve hukuk ilişkisinde çok daha temel bir prensibe işaret ediyor. Popüler müzik eserlerinde yaygın kullanılan akor dizilimleri ve ritmik yapılar, tek başlarına telif hakkı koruması kapsamına alınamaz. ABD İkinci Temyiz Mahkemesi'nin bu kararı, müziğin doğal evriminin devamı için temel yapı taşlarının 'kamu malı' olarak değerlendirilmesi gerektiğini vurguluyor. Aksi bir yaklaşım benimsendiği takdirde, basit müzikal unsurlar üzerinden hukuki ihtilafların doğması kaçınılmaz ancak bu durumun yeni eserlerin ortaya çıkışında ciddi bir engel teşkil edeceği de göz ardı edilmemli." açıklamasını yaptı.
"Hakların korunması esnasında son derece hassas ve titiz olunması gerekiyor"
"Bununla birlikte, altını çizmek isterim ki, bu emsal kararlar müzisyenleri kendi haklarını koruma noktasında rahatlığa sevk etmemeli. Özellikle Dua Lipa'nın 'Levitating' eserinin muhtelif hukuki ihtilaflara konu olması, meselenin ne denli hassas bir zeminde ilerlediğini gösteriyor. Artikal Sound System'in 'Live Your Life' şarkısından izinsiz alıntı yapıldığı iddiasıyla açılan dava, esere erişimin teyit edilememesi gerekçesiyle reddedildi. Ancak, Bosko Kante'nin açtığı dava çok daha kritik bir meseleyi gündeme taşıyor. Kante, şarkının remix versiyonlarında kendi vokal performansının rızası dışında kullanıldığını ileri sürerek 20 milyon dolarlık tazminat talebinde bulundu. Bu örnekler göstermektedir ki, müzik prodüksiyonlarında tüm paydaşların haklarının en açık haliyle belgelendirilmesi, ileride doğabilecek anlaşmazlıkların önlenmesinde elzem bir öneme sahip. Fikri mülkiyet kavramı, yaratıcılığın itici gücüdür; doğru dengeler tesis edildiğinde hem sanatçıların haklarını muhafaza eder hem de yeni sanat eserlerinin ortaya çıkmasına zemin hazırlar."
"Dijital çağda artan risklere karşı yasal düzenlemeler elzemdir"
"Dijital çağın getirdiği değişimlerle birlikte, hızlandırılmış veya yeniden düzenlenmiş versiyonların dağıtımı ve sanatçı isimlerinin küçük manipülasyonlarla değiştirilerek kullanılması gibi yöntemler, telif hakkı ihlallerinin çağdaş formları olarak karşımıza çıkıyor. Universal Music Group'un Believe ve TuneCore aleyhine açtığı 500 milyon dolarlık dava, müzik endüstrisinin dijital dönüşüm sürecinde karşı karşıya kaldığı ciddi zorlukları gözler önüne serdi. Yenilikçi eserlerin sürdürülebilirliği, ancak ve ancak fikri mülkiyet haklarının etkin bir şekilde korunmasıyla mümkün. Bu sebeple, dijital çağın beraberinde getirdiği yeni risk faktörlerine karşı yasal düzenlemelerin güncellenmesi ve toplumsal farkındalığın artırılması elzemdir."
Dünya Fikri Mülkiyet Günü'nde müzik sektöründeki telif hakları mücadelelerine dikkat çekildi. Dua Lipa ve Ed Sheeran'ın davaları, eserlerin korunmasının ve sanatçı haklarının güvence altına alınmasının önemini bir kez daha vurguladı. Uzmanlar, dijitalleşmeyle birlikte artan hak ihlallerine karşı yasal düzenlemelerin güncellenmesi ve toplumsal farkındalığın artırılmasının elzem olduğunu belirtiyor. Müzik endüstrisindeki fikri mülkiyetin korunması, yeni eserlerin üretilmesini teşvik etmenin yanı sıra müzisyenlerin geçimlerini sürdürebilmeleri için de hayati önem taşıyor.
