Ömer Şan'ın kaleme aldığı yazı, Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün 1922'de TBMM'den 'ekarte' edilme girişimine karşı Rizelilerin gösterdiği tarihi tepkiyi gözler önüne seriyor. Rize halkının, Atatürk'e sahip çıkarak gönderdiği protesto telgrafı, Meclis'te büyük yankı uyandırmış ve Atatürk'ün duygusal bir konuşma yapmasına neden olmuştu. Bu olay, Rize'nin Atatürk'e olan derin bağlılığının ve Cumhuriyet'e verdiği önemin bir göstergesi olarak tarihe geçti. Şan'ın yazısı, bu onurlu duruşun günümüzdeki anlamını sorgularken, Rize ve Rizeliler hakkında yapılan bazı yakıştırmalara da ince bir gönderme yapıyor. Bu tarihi olay, sadece bir vefa örneği değil, aynı zamanda genç Cumhuriyet'in nasıl bir dayanışma ruhuyla inşa edildiğinin de kanıtı.
RİZE-BHA
Gazeteci ve muhabir Ömer Şan, 102 yıl önceki tarihi bir olayı kaleme alarak, Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün Rizeliler tarafından nasıl sahiplenildiğini ve bu direnişin, genç Cumhuriyet’in temel taşlarından biri haline geldiğini vurguladı.
Şan kaleme aldığı yazıda şu ifadelere yer verdi:
“102 Yıllık Rizeli...
Mustafa Kemal Atatürk!
Yıl 1922, yeni kurulan genç Türkiye Büyük Millet Meclisi-TBMM'de 3 Milletvekilince (Erzurum Mebusu Süleyman Necati, Mersin Mebusu Salâhattin ve Canik Mebusu Emin) hazırlanan ve dönemin Rize Sancağı Milletvekili Osman Özgen tarafından da desteklenen, Atatürk'ün Meclis'ten 'ekarte' edilmesine yönelik, 'Seçim Kanunu' değişikliğine dair bir önerge veriliyor.
Önergeye göre Milletvekili olabilmek için, bir ilde 5 yıldan fazla devamlı oturmak ve doğum yerinin de o günkü Türkiye Cumhuriyeti-Misak-ı Milli sınırları içerisinde olması gerekiyordu.
Yani Önerge, doğrudan doğruya Mustafa Kemal Atatürk'ün Milletvekilliğinden ve TBMM'den düşürülmesini hedeflemekteydi.
Rize Halkı, tez zamanda duyulan bu gelişmeye karşı büyük tepki göstermiş, Rizeliler adına Belediye ile Vilayet-Valilik'ten çekilen bir protesto telgrafı ile tüm Rize halkı adına bu olay lanetlenmiştir.
Ülke genelinde ilk ve bu en büyük tepki karşısında Gazi Mustafa Kemal, 2 Aralık 1922 tarihinde Meclis'te görüşülen değişiklik tasarısına karşı, kendi ve halkın tepkisini özetle şöyle dile getiriyordu:
"Doğum yerim, bugünkü sınırlarımız dışında ise bunda benim hiçbir suçum yoktur. Beş yıl sürekli bir yerde kalsaydım Muş ve Bitlis'i düşmandan geri alabilir miydim? Ben burada, yalnız bir seçim bölgesi olan, Rize'den halkın bana çektiği bir telyazısını, olduğu gibi sunmakla yetineceğim!”
Diye başladığı TBMM'deki konuşmasında, Rize'den çekilen telgrafı okur.
Rizeliler tarafından kendisine hitaben yazılmış olan telgrafın özeti şöyledir:
“Size ve sizinle birlikte çalışan değerli arkadaşlarınıza karşı, Sancağımız adına söz söyleyen ve aykırı görüş besleyen ve bizce hiçbir değer ve önemi olmayan (Osman Özgen) Milletvekillerini lanetleriz! O'nun Sancağımızı temsil etmek hakkı da kalmamıştır. Şu zamanda, yurt hainlerinin bile katılamayacağı muhalifliği ve karıştırıcılığı bize öğütleyen Milletvekili Bey'in, görüşünü benimseyecek bir tek kişinin bile Sancağımızda bulunmadığını, kıvranarak saygılarımızla bilgilerinize sunarız."
Bu gelişmelerin ardından nitekim 25 Nisan 1923 tarihinde Rize Liva İdare Meclisinin kararı ile Gazi Mustafa Kemal Atatürk'e Hemşerilik Beratı gönderilir ve Rizelilerin bu tekliflerini Mustafa Kemal Atatürk, 28 Nisan 1923 tarihli telgrafıyla kabul ettiğini bildirir ve tüm ülkeye duyurur.
Ardından 29 Nisan 1923 tarihli Hakimiyet-i Milliye Gazetesi ve Yenigün Mecmuasında haber olarak yer alan gelişme, genç Türkiye Cumhuriyeti'nde büyük yankı uyandırır...
Şimdilerde bu onurlu davranışın memleketi, ne acıdır ki, içinde yaşamayan ve Rizeli olduğunu dahi söyleyemeyen 'dönemin milletvekili Osman efendi' zihniyetlilerin yamanmasıyla anılıyor!
Nitekim bu süreçte Atatürk'e, 6 İl Hemşerilik Beratı veriyor...
Erzurum 21 Ağustos 1919'da, İzmir 14 Eylül 1922'de, Ankara 5 Ekim 1922'de...
2 Aralık 1922'de, malum Seçim Kanunu Değişikliği önergesi, Rizelilerin tepkisi ve sonrasında seçime girebilsin diye 25 Nisan'daki Hemşerilik teklifi, 28 Nisan'da kabul ediliyor...
Önerge TBMM’de reddedilse de stratejik olarak milletvekilliği için Ankara tercih ediliyor.
Gaziantep Ocak 1933'te ve Diyarbakır ise Nisan 1936'da Hemşerilik beratı veriyor.
Burada, Mustafa Kemal'e kurulan kumpas karşısında ilk tepki ve hareket Rize'den geldiği için bu durum daha bir önem kazanıyor.
Çağdaş, Demokratik, Laik, Sosyal Hukuk Devleti Türkiye Cumhuriyet'imizin kurucu lideri ve her daim yol gösterici önderi Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ü rahmet, saygı, minnet ve şükranla anıyor;
Bundan 102 yıl önce, Rizelilerin teklifini kabul ederek Rizeli oluşu nedeniyle; Milli Mücadeleye ve Ulusal Kurtuluş Savaşına önemli katkılar sunarak, Cumhuriyet'imizin 102. Yılına kadar da ülkemiz için gözünü budaktan esirgemeyen tüm Rizelileri yurtseverleri kutluyoruz.
Hani Rize ve Rizelileri birtakım zevatla özdeşleştirenlere de inceden dip not olsun!”
Ömer Şan'ın yazısında, 1922 yılında Atatürk'ün TBMM'den uzaklaştırılma girişimine karşı Rizelilerin gösterdiği büyük tepki detaylarıyla anlatılıyor. Rize halkının, Atatürk'e gönderdiği destek telgrafı ve ardından verilen Hemşerilik Beratı, Atatürk'ün bu teklifi kabul etmesiyle taçlanıyor. Yazar, Rize'nin bu tarihi duruşunun önemine vurgu yaparak, günümüzde Rize ve Rizeliler hakkında yapılan bazı olumsuz yakıştırmalara dikkat çekiyor. Atatürk'e ilk sahip çıkan illerden biri olan Rize'nin bu onurlu davranışının, Cumhuriyet'in 102. yılında hala ilham kaynağı olduğu belirtiliyor.
